Những cấp độ thể hiện cá tính trong thiết kế nội thất

Đối với nhiều thiết kế kiến trúc, nội thất nhà ở, việc tạo nên cá tính cho không gian đã trở thành một trong những mục tiêu quan trọng. Tuy nhiên, thiết kế luôn tốt và đúng đắn, gắn với đối tượng cụ thể là người ở, tự nó đã tạo ra sự khác biệt. Do đó, mục tiêu nêu trên không phải do người thiết kế, thậm chí là chủ nhà gượng ép tạo ra. Cá tính, cái tôi, cái riêng của không gian sẽ xuất hiện càng rõ ràng hơn trong quá trình thiết kế từ lúc đặt đầu bài, xây dựng ý tưởng cho tới khi hoàn thiện lựa chọn các thiết bị, vật liệu,… Việc “lên gân” hay các “chân dung” vẽ trước về sự độc đáo của ngôi nhà không phải cách tốt nhất để đạt kết quả, thậm chí nhiều khi nó làm lệch lạc tính trung thực và bản chất của một không gian ở. Chủ nhà và người thiết kế là hai nhân tố tạo ra và hoàn thiện cá tính cho không gian, khi hai đối tượng này càng có sự đồng cảm thì thành công càng lớn.

Ảnh minh họa

Vậy biểu hiện cho cá tính của không gian nằm ở đâu? Yếu tố vật chất hay tinh thần trong nội thất chi phối tới các đặc trưng trong không gian?

Theo quan niệm hình, lý, khí của triết học phương Đông, các cấp độ tạo nên cá tính cho một không gian ở bao gồm: Vỏ kiến trúc, bố trí nội thất và cuối cùng là sự xuất hiện của con người trong không gian cùng các hoạt động của họ. Nói cách khác, các không gian nhà ở được “định dạng” bởi hai yếu tố vật chất và tinh thần.

Thực tế cho thấy một thiết kế nội thất thành công thường tiếp cận, nắm bắt được trước hết là cái “khí” của không gian, bao gồm các giá trị tinh thần gắn bó chặt chẽ tới người sử dụng. Các tâm trạng, cảm xúc và tương tác giữa người với người hay giữa con người với không gian đó luôn được định hướng trước hết, nó dẫn dắt cả quá trình thiết kế.

“Kiến trúc phát triển từ trong ra ngoài hài hòa với môi trường xung quanh” – Có thể đồng cảm trong cách tiếp cận thiết kế của Frank Lloyd Wright, xuất phát từ con người tới nội thất rồi mới tới cái “vỏ” kiến trúc.

Ảnh minh họa

Tất cả những sở thích cá nhân, thói quen sinh hoạt cho tới gia phong của một gia đình quyết định cái không khí trong nhà mà chỉ ngôi nhà đó mới có. Chính điều đó đòi hỏi việc tổ chức nội thất tương thích. Từ bộ bàn ghế tiếp khách, cái bàn ăn hay khu bếp,… sẽ luôn được chủ nhân lựa chọn hoặc thiết kế riêng sao cho phù hợp các nhu cầu riêng của gia đình. Cái “khí” là cấp độ cao nhất nói lên bản chất của cá tính không gian vì trên hết nó đề cao vai trò chủ thể của con người. Thậm chí ta có thể hình dung khi để hai gia đình sống trong hai căn hộ có nội thất hoàn toàn giống nhau thì sau một thời gian ngắn thôi, các không gian đó sẽ được điều chỉnh lại theo hướng không giống nhau.

Những tương tác, hoạt động của từng cá nhân và cả gia đình trong ngôi nhà với những chu kỳ, nhịp điệu và sự lặp lại đã hình thành nên cái khí, cái hồn của không gian. Nắm bắt vấn đề cốt lõi này, những nhà công nghệ cũng đang tạo ra cái gọi là “nhà thông minh”, trí tuệ nhân tạo ghi nhớ thói quen người sử dụng. Còn những người thiết kế giúp khách hàng của mình tạo ra dấu ấn cá nhân trong không gian khi đã cảm được nhịp sống của gia đình.

Ảnh minh họa

Như đã nói trước đây, một thiết kế tốt luôn nắm bắt và xác định tốt nhất đâu là “linh hồn của ngôi nhà”. Khi đã làm chủ, hiểu được không khí chung cần có của không gian thì quá trình còn lại chỉ còn là vật chất hóa từ nội thất tới kiến trúc.

Trong mối quan hệ Con người – Nội thất – Kiến trúc nếu con người được xem là trung tâm, là yếu tố tinh thần thì nội thất là yếu tố vật chất kế cận. Với các thành phần mà con người luôn sử dụng tiếp xúc trực tiếp hàng ngày như bàn ghế, giường, tủ,… cho tới các bề mặt trần, tường, sàn thì nội thất là yếu tố trung gian kết nối con người với công trình. Nội thất là khâu hoàn thiện một ngôi nhà thành một tổ ấm. Với những yếu tố cấu thành khá linh hoạt và tùy biến thì nội thất là yếu tố vật chất góp phần trước hết tạo nên cá tính cho không gian. Nội thất cũng là yếu tố dễ dàng nhất kiến tạo hay thay đổi cảm xúc của một không gian. Ví dụ đơn giản nhất là chỉ cần đổi một bức tranh lớn trong phòng khách thì cả không gian sẽ biến đổi theo. Trên thực tế, các nhà thiết kế và các KTS thường tạo dấu ấn cho không gian trong quá trình thiết kế nội thất đặc biệt khi mà cái vỏ kiến trúc đang ngày càng được thống nhất hóa trong các dãy nhà lô, biệt thự được xây dựng sẵn hay trong các căn hộ chung cư rập khuôn từ trên xuống dưới

Ảnh minh họa

Cấp độ cuối cùng trong việc tạo cá tính là cái vỏ kiến trúc. Trên thực tế, kiến trúc thường được thi công hoàn thiện trước nội thất nhưng trong quá trình tư duy, thiết kế nhà ở thì nội thất và kiến trúc luôn được tiến hành song song, thậm chí như F.Wright nói thì nội thất có khi được hoạch định trước một bước.

“Kiến trúc phát triển từ trong ra ngoài”, tuy nhiên với những nhà ở có điều kiện xây mới thì cái vỏ luôn luôn cần phản ánh cái ruột. Hình thức phụ thuộc công năng, kiến trúc vị nhân sinh luôn phát triển từ con người, các nhu cầu được phản ánh từ người sử dụng tới nội thất rồi tới kiến trúc. Cách tiếp cận Con người – Nội thất – Kiến trúc không phải là cách duy nhất và cứng nhắc, nhưng nó có tính định hướng và khá phổ biến và đã mang lại nhiều thành công trong các thiết kế trên thực tế.

Lời kết

Tính cách của gia chủ biểu hiện qua “phong cách” sinh hoạt của gia đình, được người thiết kế cảm và thấu hiểu, chính nó góp phần tạo nên những dấu ấn trong không gian một cách tự nhiên nhất. Những dấu ấn này có thể biểu hiện mạnh mẽ trong hình thức, chất liệu, màu sắc nhưng cũng có thể nhuần nhuyễn, mềm mại, vô hình.

Tóm lại, cá tính của không gian nhà ở là yếu tố tự thân được tạo ra trong quá trình thiết kế. Cá tính này phản ánh trước hết tính cách của gia chủ nhưng cũng mang nhiều dấu ấn của KTS (người thiết kế). Cả người ở và KTS đều không thích một sắc thái nhợt nhạt trong tác phẩm của mình, do đó cá tính của không gian nhà ở luôn là mục tiêu nhằm tạo lợi thế cạnh tranh (hình thành phong cách) của mỗi KTS và cái tôi của mỗi gia chủ. Cá tính luôn xuất hiện một cách tự nhiên trong quá trình thiết kế nhưng những tác giả có nghề luôn biết phát hiện và nhấn nhá làm nổi bật những cá tính tích cực đáng phô bày trong một ngôi nhà. Càng nhiều công trình có cá tính riêng, ta càng có cơ hội chắt lọc hình thành bản sắc để tạo nên một phong cách Việt, thứ vẫn đang vắng bóng hoặc rất mờ nhạt trong kiến trúc, nội thất nhà ở Việt Nam hiện nay.

Trích dẫn bài viết của PGS.TS.KTS. Vũ Hồng Cương
Chủ tịch chi hội Kiến trúc Nội thất – Hội KTS Việt Nam\
(Bài đăng trên Tạp chí Kiến trúc số 09-2021)